جمهوری و دمکراسی، میوه جنبش های ۱۲۰سال در ایران

 ایران پس از قیام ۱۳۵۷و قیام های متعدد سراسری سال های  ۸۸ و۹۶و۹۸، اکنون آبستن انقلاب نوین در تکمیل جنبش های ۱۲۰ سال اخیر است.

 قیام ۱۳۵۷عملآ نمی توانست در عدم حضور انقلابیون که توسط شاه اعدام یا زندانی بودند ،مفهومی ازانقلاب داشته باشد به همین دلیل دگرگونی رخ داده تغییری در ذات وماهیت رژیم شاه نداشت. 

تغییرات اساسی باید در قانون اساسی هر کشوری که درآن انقلاب رخ می دهد مشهود باشد. قانون اساسی که از سال ۱۲۸۵ به امضای مظفرالدین شاه رسیده بود با متمم قانون اساسی در سال ۱۲۸۶به امضای محمد علی شاه رسید وهمچنان با تغییرات عناوین واسامی جزیی پس از قیام ۱۳۵۷استفاده می شده و ایران راه قهقرا را در تاریخ خود طی کرده است.

پایان سرنوشت حکومت محمدرضا پهلوی در کنفرانس گوادلوپ رقم خورد و حکومت دو قلو و ولیعهد  شاه یعنی خمینی آغاز شد و تغییرات در حد تغییر تاج به عمامه بوده است .

 این بار شرایط ایران با وجود مقاومتی سازمان یافته که خواهان دمکراسی و استقلال ایران است با دفعات قبل از جمله درزمان جنبش مشروطه خواهی و کودتای ۱۳۳۲و قیام ۱۳۵۷ بسیار فرق می کند.

مقاومتی که از دسیسه های استبداد، ارتجاع و استعمار در زندان ها  وشکنجه گاه ها وموشک ها وبمباران ها عبورکرده است .

 مقاومتی که با عظمت مانورهای سازمان یافته سیاسی در خارج از ایران و تشکیلات منسجم کانون های شورشی، یگان های ارتش آزادی بخش درایران هماوردی ندارد. 

  مهمتر از همه خواهان حکومت جمهوری وآزادی و برابری برای همه آحاد مردم از هر قشر و قوم و زبان ودین و جنسیت …است . مقاومتی که بیش از ۵۸ سال در مبارزه علیه ستم شاه و شیخ آبدیده شده است .

اگرچه همیاری و همدستی  استعمار، استبداد و ارتجاع در اشکال مختلف در جهت فریب مردم انجام می شود ولیکن زمان آن رسیده است که مردم ایران مسئولیت خود را در کنار تنها مقاومت سازمان یافته شان که خواهان آزادی و استقلال ایران است را در انقلاب نوین ایران زمین یک بار برای همیشه به عهده بگیرند.  

جمهوری 

جای آن دارد که جمهوری را با کلام دکتر محمد مصدق آغاز کنیم :هرجا که مردم هستند همان جا مجلس است”. جمله مصدق کبیر تکیه بر اهمیت حضور مردم دارد.

جمهوری نوعی حکومت است که ریاست کشور با رای مستقیم یا غیرمستقیم مردم برگزیده می شود و دوران تصدی و انجام وظیفه معین دارد.

اگرچه مفهوم جمهوری درجاتی از مردم سالاری یا دمکراسی را دربردارد، اما بسیاری از دیکتاتوری های غیر سلطنتی نیز مانند ایران نام جمهوری را با خود یدک می کشند. از این رو جمهوری به معنی حکومتی است برگزیده از مردم وبا رای اکثریت مردم تعیین شده است. به این ترتیب حکومت جمهوری تنها به معنای حکومت غیر سلطنتی است.

بعلاوه در نظام های حکومتی جمهوری بافت و ساختار نظام حکومتی در تمام این کشورها یکسان نیست .

 و به معنای ”امر عمومی یا همگانی” است . res publica    ریشه لفظ جمهوری ،اصطلاح لاتین 

بیشتر کشورهای آمریکا، آفریقای مرکزی ،آسیای مرکزی و شمالی نظام حکومتی جمهوری دارند.

در تعریف کلی جمهوری شیوه حکومتی است که برپایه مردم سالاری (دمکراسی ) یا غیر دمکراسی، مردم آن ، حق حاکمیت بر سرنوشت اجتماعی خودشان را به طور مستقیم یا غیر مستقیم ازطریق زمامدارانی که با رضایت و راَی مستقیم یا غیرمستقیم آنان به گونه ای که توارث درآن دخالت نداشته باشد تعیین و آنان نیز قدرت های معین قانونی خود را دریک مدت محدود و تحت نظارت آنان اعمال 

می نمایند.

اگرچه دوران تصدی رئیس جمهور محدود است اما باید در قانون اساسی عدم منصب دائمی برای شخص اول مملکت تأکید می شود.

جمهوری نباید پیشوند یا پسوند داشته باشد که تابع تعریف آن کلمه شود. جمهوری موهبت الهی شاه و یا شیخ نیست. مجلس شورای ملی توان تغییر قوانین را داشته باشد ونمایندگان مردم از ساواک شاه  یا شورای نگهبان شیخ عبور نکنند.

جمهوری های جدید را می توان به سه گروه تقسیم کرد:

۱- جمهوری های دمکراتیک غربی که تاریخ شان ریشه در انقلاب های قرن هیجدهم و نوزدهم دارد. دراین کشورها آزادی احزاب و مطبوعات و اجتماعات وجود دارند.

۲- جمهوری دمکراتیک توده ای که دربرخی از کشورهای اروپای شرقی و آسیای شرقی و آمریکا ی لاتین وجود دارند. دراین کشورها حکومت تک حزبی است وآزادی مطبوعات و اجتماعات وجود ندارند یا بسیار محدود هستند.

 اصولا دراین کشورها رئیس جمهور بطور دوره ای تغییر نمی کند یا حتی ریاست جمهوری از پدر به پسر منتقل می شود. مانند جمهوری آذربایجان ،سوریه .

۳- کشورهایی که رسمآ دولت هایشان جمهوری نامیده می شوند ولی در عمل رژیم های نظامی و پلیسی بر آن ها حاکم است .

دمکراسی 

 دمکراسی یا مردم سالاری حکومتی است که درآن مردم ،اقتدار برای انتخاب قانون اساسی و قانون گذار دارند.

 موضوعات اصلی در دمکراسی شامل آزادی اجتماع، آزادی بیان ،شهروندی ،رضایت شهروندان ، حق زندگی و حقوق اقلیت هاست. 

دریک دمکراسی باید قانون گذاری دقیق برای جلوگیری از تقسیم نامتعادل قدرت جامعه سیاسی به عنوان مثال تفکیک قوا صورت گیرد درغیر این صورت یک شاخه نظام حاکم ممکن است بتواند قدرت و امکانات زیاد را دراختیار گیرد وبه نظام دمکراتیک لطمه بزند.

در دمکراسی از حاکمیت اکثریت به عنوان خاصیت اصلی و متمایز کننده نام برده می شود.

 در صورت عدم وجود حاکمیت مسئولیت پذیر، ممکن است حقوق اقلیت های جامعه مورد سوءاستفاده قرارگیرد که به آن استبداد اکثریت گفته می شود.

وجود رقابت های انتخاباتی عادلانه از اصلی ترین روندهای موجود در دمکراسی های ممتاز است .

از انواع دمکراسی می توان دمکراسی جفرسونی، دمکراسی نمایندگی چند حزبی (ایالات متحده آمریکا، کشورهای اروپای غربی، هند، استرالیا،..) ،دمکراسی نمایندگی تک حزبی (چین) ، و شبه دمکراسی را نام برد.

هواداران دمکراسی باور دارند که این گونه حکومت بهترین شیوه برای مبارزه با تراکم قدرت است و موجب کنترل سیاسی بهتر برای پیشرفت و توسعه می شود.

درایران امروز شاخص دمکراسی رقم ۲،۳۸ از ۱۰ است و شاخص تکثرگرایی صفر است و از نظر دمکراسی درمیان ۱۶۷ کشور رتبه ۱۵۱ را داراست .

 احزاب درایران شاه و شیخ 

در حکومت های پادشاهی ویا ولایت فقیه که یک نفر برای همه آحاد مردم تصمیم می گیرد اصولا جایی برای فعالیت های احزاب سیاسی با هدف آگاه سازی جامعه و افکار عمومی و رشد و پیشرفت اندیشه مردم برای احقاق حقوقشان باقی نمی ماند. 

بنا براین فلسفه وجودی احزاب سیاسی ، شکل دادن به افکار عمومی با هدف مشارکت آنان در ساختار همان نظام سیاسی (شاه و شیخ ) و حفظ رابطه میان رهبران و افراد جامعه و جلوگیری از پیوستن افراد به مخالفان نظام و بی ثباتی سیاسی است .

درزمان رضا خان هر نوع فعالیت سیاسی گروه ها و سازمان ها و مردم ممنوع بود. پس از۱۳۲۰، احزاب سیاسی، بدون اتکا به حمایت مردم یا بستر ایدئولوژیکی ،تنها به دستور عوامل قدرت ، براساس شاه دوستی و پیروی از اوامر ملوکانه با هدف دردست گرفتن نبض فعالیت های سیاسی جامعه و پرکردن خلاء نبودن احزاب آزاد و تقویت قدرت سیاسی تشکیل شد که درسه ویژگی درباری، فرمایشی و غیر مردمی بودن اشتراک داشتند.  

به دستور محمد رضا پهلوی کلیه احزاب دولتی ازجمله حزب ایران نوین، حزب مردم، حزب پان ایرانیست و همه آحاد مردم ایران در یازده اسفند سال ۱۳۵۳ در نظام تک حزبی، به نام حزب رستاخیر، ادغام شدند . اعتقاد به نظام شاهنشاهی و اجرای اصول انقلاب شاه ومردم از اهداف این حزب بود و شرکت دراین حزب به دستور شاه اجباری و مخالفان می بایست به زندان یا خارج از کشور بروند.

خمینی هم بعد از قیام ۱۳۵۷ و ادامه همان قانون اساسی، حزب فقط ”حزب الله” را از نظر خودش برای مردم ایران کافی دانست.

هرجا که مردم هستند همان جا مجلس است”

جمله مصدق کبیر تکیه بر اهمیت وضرورت حضور مردم دارد. برای رسیدن به حاکمیت جمهوری و حکومت مردم بر مردم وجود احزاب ،اتحادیه ها و سازمان های متفاوت با عقاید مختلفی که در بالا بردن سطح آگاهی مردم و برای احقاق حق مردم در همه سطوح امری ضروری است .

برخی کشورها از نظام دمکراتیک انتخابی برخوردار هستند به این معنا که کلیه احزاب سیاسی با بیش از ۴ درصد آراء انتخابات عمومی، از کرسی در مجلس برخوردار می شوند.

برای درک این مطلب احزاب یا گروه هایی  که در خارج از ایران به امید تاسیس حزب یا گروه شان در ایران فردای آزاد هستند، باید بتوانند در خارج از ایران حداقل ۰،۱٪ (یک دهم ) درصد از جمعیت ۸ میلیونی مقیم خارج را که نیمی ازآن ها دارای حق رای هستند را در حمایت از خود داشته باشند. 

به این ترتیب لااقل ۴۰۰۰(چهار هزار) ایرانی باشند که بتوانند حزب یا گروهی را  معرفی کنند.

 مردم از مدعیان سرنگونی رژیم شاه و شیخ  در خارج از ایران این انتظار را دارند که سازمان و تشکیلات مشخص داشته باشند. سازمانی با اساسنامه که گویای تفکر واندیشه آنان باشد. 

همچنین این گروه ها و احزاب باید شورای مرکزی و رهبری مشخص داشته باشند. درضمن این سازمان ها برنامه مشخص براساس اساسنامه و در کشورهای دمکراتیک نمایندگی مشخص داشته باشند.

 برنامه ده ماده ای مریم رجوی رئیس جمهور منتخب شورای ملی مقاومت ایران

دیدگاه ها و راهبردهای شورای ملی مقاومت برای ایران فردا در طرح ده ماده ای مریم رجوی به صورت پلاتفرم عمل مقاومت ایران اعلام شده است. 

این طرح ده ماده ای برنامه دولت موقت برای دوران تصدی مقام ریاست جمهوری است. دولتی که طبق مصوبات شورای ملی مقاومت ایران به مدت ۶ ماه بر سر کار خواهد بود تا طی این مدت ،مجلس مؤسسان مرکب از نمایندگان مردم تشکیل شده و نوع حکومت و قانون اساسی نظام جدید حاکم بر کشور را مشخص نماید.

این برنامه ده ماده ای به طور خلاصه عبارت است از:

 ۱ـ جمهوری مبتنی بر آرای مردم

۲ـ کثرت‌ گرایی و آزادی های فردی

۳ـ لغو مجازات اعدام

۴ـ جدایی دین از دولت

۵ـ برابری زن و مرد

۶ـ نظام قضایی مستقل و عادلانه

۷ـ احترام به حقوق ‌بشر و منع هر گونه تبعیض

۸ـ فرصت‌های برابر اقتصادی

۹ـ همزیستی مسالمت‌آمیز

۱۰ـ ایران غیر اتمی

قطعآ جمهوری دمکراتیک، میوه درخت تنومند انقلاب نوین ایران زمین، پس از۱۲۰ سال جنبش ها ی مردمی فارغ از هرگونه آفت شاه وشیخ آزادی واستقلال ایران فردا را تضمین خواهد کرد.

افسانه اسکویی

۱۲آگوست ۲۰۲۲