سازمان «شفافیت بین‌الملل» در گزارشی موسوم به «شاخص ادراک فساد» (Corruption Perceptions Index) که در سال ۲۰۲۰ میلادی جدیدترین نسخه آن منتشر شده، به بررسی رتبه‌بندی کشورهای جهان بر اساس میزان فساد در بخش دولتیِ آنها پرداخته است.
به نوشته تجارت نیوز، سال ۲۰۲۰ به خاطر همه‌گیری کرونا تنها به مرگ انسان‌ها، وارد آمدن ضربه‌ای کم‌سابقه به اقتصادها و خانه‌نشینی اجباری ختم نشد، بلکه به افزایش فساد در ساختارهای سیاسی و اقتصادی جهان هم انجامید.
سازمان «شفافیت بین‌الملل» (Transparency International)، از سال ۱۹۹۵ میلادی به این سو، هر سال گزارشی در مورد وضعیت فساد در بخش عمومی (یعنی در سطح دولتی) در جهان منتشر می‌کند و این در حالی است که گزارش سال ۲۰۲۰ این موسسه، نشان‌دهنده این است که بروز همه‌گیری کرونا، به طور کلی وضعیت فسادِ اقتصادی-سیاسی در جهان را بدتر کرده است.
این موسسه ترجیح داده منظورِ خود از فساد را در یک عبارتِ همه‌فهم خلاصه کند: «سوءاستفاده از قدرت در بخش عمومی در راستای نفعِ شخصی». داده‌های این گزارش، بر اساس نظر متخصصانِ این نهاد مستقر در شهر برلین و البته خروجیِ نظرسنجی از شهروندانِ خود کشورها تهیه می‌شوند و در این گزارش، صحبت از «شاخصِ ادراکِ فساد» (Corruption Perceptions Index) به میان می‌آید و نه گزارشی از خودِ فساد.به عبارت ساده تر، به نظر می‌رسد نقطه قوت این گزارش (که سال گذشته میلادی بیست‌وپنجمین نسخه آن منتشر شد)، به این است که نشان می‌دهد شهروندان هر کشور در مورد همه‌گیریِ فسادِ دولتی در آن کشور چگونه فکر می‌کنند.
اما داده‌های این گزارش در مورد فساد دولتی در سال ۲۰۲۰ در جهان چه می‌گویند؟ بر اساس آخرین گزارش «شاخص ادراک فساد» که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (موسوم به «منا» در برخی اسناد بین‌المللی)، همچنان یکی از فاسدترین ساختارهای اداری و اقتصادی را دارد. (این نکته هم قابل ذکر است که پیشنهاد شده به جای عبارت «خاورمیانه» از عبارت «غرب آسیا» استفاده شود.)گزارش اخیر «شاخص ادراک فساد» نشان می‌دهد که در میان کشورهای منطقه، «امارات متحده عربی» و «قطر» بهترین وضعیت را از نظر کنترل فساد داشته‌اند و این در حالی است که کشورهایی همچون «سوریه»، «یمن» و «لیبی» در میان بدترین‌هایِ جهان جای داشته‌اند.
موزامبیک در آفریقا، از نظر شاخص فساد اقتصادی جایگاهی مشابه ایران دارد.اما چرا این طور است؟ بر اساس این گزارش، کشورهایی که درگیر بحران‌های گسترده‌ای نظیر جنگ بوده‌اند، بیشتر از سایر کشورها با فساد دست و پنجه نرم می‌کنند و این در حالی است که بروز همه‌گیری کرونا هم مزید بر علت شده و هر چه یک کشور دسترسی کمتری به امکانات کنترل همه‌گیری داشته، میزان فساد در آن کشور هم بیشتر شده است.این اما به نظر بدیهی می‌رسد.
.در میان کشورهایی با کمترین میزان فساد، نام کشورهای اروپای غربی بیش از هر منطقه دیگری از جهان به چشم می‌خورد. «سوئیس» (باز هم در رتبه ۳ به همراه «فنلاند» و «سوئد»)، «هلند» (رتبه ۸) و «آلمان» (رتبه ۹). در واقع، بر اساس این گزارش، کشورهای شمال و غرب اروپا، کمترین میزان فساد دولتی را در جهان دارند.در میان دیگر کشورهای جهان، «کانادا» (رتبه ۱۱)، «امارات متحده عربی» (رتبه ۲۱)، «فرانسه» (رتبه ۲۳)، «ایالات متحده آمریکا» (رتبه ۲۵)، «عربستان سعودی» (رتبه ۵۲)، «ترکیه» (رتبه ۸۶)، «جمهوری آذربایجان» (رتبه ۱۲۹) قرار دارند.
این اما در حالی است که رتبه ایران در این رده‌بندی جهانی هم همچون بسیاری از دیگر رده‌بندی‌هایِ جهانیِ مرتبط با اقتصادِ سیاسی، در جایگاهی بسیار پایین قرار دارد. بر اساس گزارش «شاخص ادارک فساد»، ایران از میان ۱۸۰ کشورِ مورد بررسی در این رده‌بندی، در جایگاه ۱۴۹ قرار گرفته و در واقع، تنها ۳۰ کشور وضع بدتری از ایران داشته‌اند.
«ایران» در کنار «نیجریه» (با جمعیت حدود ۲۰۶ میلیون نفری)، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین اقتصادهای فاسد در جهان هستند.
به صورت کلی، ضعف در ساختارهای دموکراتیک و نبود رسانه‌های آزادی که بتوانند به کشف فساد کمک کنند، مهم‌ترین دلایل افزایش فساد در یک کشور هستند.
در گزارش اخیر موسسه «شفافیت بین‌الملل» نشان می‌دهد که برخی کشورها موفق شده‌اند در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ میلادی، جایگاه خود را در زمینه فساد دولتی، به شکل قابل‌توجهی بهبود بدهند و در مقابل، برخی کشورها هم پسرفت قابل‌توجهی در میزان فساد دولتی داشته‌اند.
در میان کشورهایی با بیشترین میزان پسرفت هم می‌توان به «لبنان» اشاره کرد که جایگاه آن ۵ رتبه پسرفت داشته است. این کشور در کنار «ایران»، «نیجریه»، «کامرون»، «گواتمالا»، «ماداگاسکار» «موزامبیک» و «تاجیکستان»، به صورت مشترک، در جایگاه ۱۴۹ قرار گرفته است.
