گزارش بی بی سی فارسی جالب و خواندنی است 26 ژانویه 2019 – 06 بهمن 1397
خانواده احسنی از طریق حدود ده شرکت در ایران فعالیت می‌کردند، آنها مالک برخی از این شرکت‌ها بودند و در برخی شریک، در بعضی سهامدار عمده بودند در بعضی سهامدار جزء اما در تمام آنها عضو و رئیس هیئت مدیره بودند.
در آگهی‌های رسمی این شرکت‌ها نام عطاالله احسنی دیده نمی‌شود. مکاتبات داخلی یونااویل نشان می‌دهد که او با دقت خود را از ارتباط رسمی با ایران دور نگه می‌داشت، شاید برای اینکه نام ایران به وجهه بین‌المللی شرکت لطمه نزند، اما نام هر سه پسر در هیئت مدیره شرکت‌های خانواده احسنی در ایران دیده می‌شوند.
نامهای دیگری هم در هیئت مدیره این شرکت‌ها دیده می‌شوند، از فردی وابسته به بنیاد مستضعان تا مهندسان یا مدیرانی که این شرکت‌ها را در ایران اداره می‌کنند. آنها مرتبا با خانواده احسنی بخصوص با سیروس احسنی (مسئول امور ایران، کشورهای حاشیه خلیج فارس و ترکیه) و خود عطا احسنی در ارتباط بودند و سالی چندبار در دوبی یا موناکو دیدار می‌کردند.
تمام این شرکت‌ها در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی فعالیت می‌کردند بجز یک شرکت که برای ساخت یک مجموعه ویلای لوکس در جزیره قشم تاسیس شده بود.
مدیران و مهندسانی که شرکت‌های خانواده احسنی در ایران را می گرداندند (و خود در آن سهام داشتند و عضو هیئت مدیره بودند) تقریبا همگی کارکنان با سابقه شرکت نفت بودند؛ با آگاهی وسیع درباره نحوه کارکرد صنعت نفت ایران و البته شبکه وسیعی از روابط با مدیران و مهندسان تصمیم گیرنده در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی.
اما این شرکت‌ها برای فعالیت نیاز به قرارداد نفتی دارند و برای آن باید از میان لایه‌های متعدد و پیچیده تصمیم‌گیری عبور و نظر برخی مدیران در سمت‌های کلیدی را جلب کنند.
برای آنها که در حوزه‌های مالی و صنعتی کار می‌کنند مشاور، شرکت‌های مشاوره یا نماینده یا عامل (agent) یا عامل بواسطه (subagent) بخشی از طبیعت کار هستند که کار بدون آنها راه نمی‌افتد و البته آنها هم باید نتیجه زحمتشان را ببینند. اما مثل هر کار دیگری این فعالیت قانونی، ممکن است پوششی باشد برای پرداخت‌هایی که چندان قانونی نیستند.
اینکه در مورد یونااویل چنین چیزی صدق می‌کند یا نه موضوع تحقیق پلیس و نهادهای قضایی در آمریکا و بریتانیا و استرالیا است. یوناویل کاملا تکذیب می‌کند که پرداخت غیرقانونی داشته است. با این حال یونااویل برای پروژه‌های مختلف در ایران و کشورهای دیگر به عاملان خود پول پرداخته است.
آنها در مکاتبات داخلی خود نهایت کوشش را برای مخفی نگهداشتن هویت گیرندگان نهایی این پرداخت‌ها کرده‌اند، نام آنها هیچوقت برده نمی‌شود و با کد یا اسم مستعار شناسایی می‌شوند.
نگاهی به شرکت‌هایی که خانواده احسنی در آن دخیل بوده‌اند شاید شناختی از سازوکار معاملات نفتی در ایران بدهد.
یوتااویل چارت سازمانی شرکت‌های نفت و گاز دولتی ایران را تهیه و افراد کلیدی را مشخص می‌کرد
اسناد داخلی یونااویل که بی‌بی‌سی فارسی آنها را دیده، نشان‌می‌دهند یکی از شرکت‌هایی که یوناویل در ایران با آن کار کرده شرکتی بوده به نام پتروآرام.
پانزده درصد شرکت پتروآرام که در سال ۱۳۸۴ تاسیس شد، متعلق به یونااویل بود و یکی از شرکای یونااویل هم در آن سهام داشته و عضو هیئت مدیره شده است.
پترو آرام یکی از شرکت‌های تابعه بنیاد شریف است و ۱۹ درصد سهام آن هم به بنیاد مستضعفان تعلق دارد. در میان نام اعضای هیئت مدیره پترو آرام در زمان تاسیس، نام علی بهشتیان به عنوان نماینده شرکت سرمایه گذاری صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی تامین بعنوان نائب رییس هیئت مدیره و نام مهندس علی منزوی به عنوان نماینده شرکت توسعه مدیریت سرمایه گذاری ماندگار مهر به عنوان مدیر عامل دیده می‌شد.
بنیاد شریف
بنیاد شریف بنیادی است که اساسنامه آن روز عید غدیر، ۲۹ دی ۱۳۸۴ به عنوان موسسه‌ای غیرانتفاعی تصویب شد که غیرانتفاعی بودن آن غیر قابل تغییر است و هدف از تاسیس آن “ارتقاء سطح تولید علم، تحقیق و پژوهش و پیشرفت کشور از طریق کمک در جهت توسعه امکانات کیفی و کمی دانشگاه صنعتی شریف” است.
اعضای هیات موسس طبق اساسنامه می‌توانستند عضو هیئت مدیره یا هیئت امنا شوند و برای ده سال غیر قابل تغییر بودند. تقریبا یک سال طول کشید تا بنیاد شریف با حضور رییس هیئت مدیره و برخی اعضای هیئت امنای دانشگاه رسما افتتاح شود.
سعید سهراب پور رییس وقت دانشگاه شریف گفت که بنیاد شریف موسسه‌ای است غیر انتفاعی که شرکت و بنگاه‌های انتقاعی تاسیس می‌کند، مثل دانشگاه‌های بزرگ دنیا مثل ام آی تی که “حداکثر شصت درصد از بودجه خود را از طریق منابع دولتی تامین می‌کنند و چهل درصد دیگر آن از منابع دیگر مانند فعالیت‌های اقتصادی و کمک‌های مردمی”. از این رو دانشگاه شریف هم بنیاد شریف را برای “هدایت و سرمایه گذاری کمک‌های مردمی” تاسیس کرده تا آنها را در خدمت “توسعه علمی و پیشرفت کشور قرار دهد.”
این که چگونه پتروآرام در زمره شرکت‌های تابعه بنیاد شریف قرار گرفت بر ما روشن نیست، اما پنج ماه قبل از دیدار علی منزوی و نمایندگان یونااویل در تهران، بر اساس در یکی از ایمیل‌های داخلی یونااویل، سیروس احسنی به یکی از مدیران داخلی شرکت یونااویل می‌نویسد که عطا احسنی با درخواست مهندس منزوی برای دریافت ماهی ده هزار دلار در قبال خدماتش به دلیل “روابط فوق‌العاده‌‌اش”موافقت کرده. بنیاد شریف هم رسما پنج روز بعد از این دیدار تاسیس شد.
ما نمی‌دانیم که آیا این مبلغ واقعا به آقای منزوی پرداخت شده و آیا دیگر افراد دخیل از این موضوع آگاه بوده‌اند یا نه. آقای منزوی و یونااویل هم از پاسخ دادن به بی‌بی‌سی فارسی خودداری کردند.
علی منزوی
بر اساس شرحی که نمایندگان یونااویل از دیدار با علی منزوی تهیه کردند، یونااویل دریافت که پتروآرام برنده مناقصه برخی قراردادهای نفت و گاز و پتروشیمی شده و “نفوذ کافی برای دسترسی به برخی اطلاعات را دارد” و در برخی پروژه‌ها هم اولویت با این شرکت است. شرکت مایل نیست خود پروژه ها را اجرا کند و بیشتری می‌خواهد نقش مدیریتی داشته باشد بنابراین به کارگاه صنعتی یونااویل در ایران و توان و تخصص شرکت‌های آن در صنعت و نفت و گاز ایران نیاز دارد.
در این جلسه روشن شد که شستا می‌تواند “سرمایه تامین کند” و به آن می‌توان به شکل منبع بودجه نگاه کرد. علاوه بر این، بخش نفت و گاز شستا ۱۲ درصد سهام پتروآرام را دارد و نماینده آن رئیس هیئت مدیره پتروآرام است (حسن معتمد رضایی که چند ماه بعد رییس سازمان بازنشستگی شهرداری شد). شستا همچنین مالکیت سهام شرکت‌هایی از جمله مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) (شصت درصد) را در اختیار داشت.
علاوه بر این، در مکاتبات آمده بود که اعضای هیئت مدیره بنیاد شریف -سهامدار پتروآرام- “همگی وزیر هستند” و “بخصوص به نام اکبر ترکان اشاره شد که نشانه نفوذ سیاسی هیئت مدیره است.” پترو آرام همچنین اموالی را در کشورهای دیگر دارد.
روال کار هم این بوده که قراردادهای نفتی به پتروآرام داده می‌شده و آنها بعد به دنبال شرکایی برای اجرای آن می‌گشتند.
بطور خلاصه پتروآرام از طریق شستا بودجه و از طریق سهامدارانش روابط دارد، اما نیازمند حمایت مدیریتی و ارتباط خوب با تولیدکنندگان است.
علی منزوی استاد شیمی دانشگاه شریف همیشه سمت‌های مدیریتی مهمی داشته است؛ قائم مقام وزیر کار و صنایع و مشاور وزیر تعاون، مدیر عامل شرکت نفت ایران و عضو هیئت مدیره شرکت ایرانول، نماینده شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی و بسیاری سمت‌های مدیریت و مشاوره دیگر.
