آمارهای جهانی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل نشان می‌دهد مصرف تریاک در ایران ۴۵۰ تن معادل ۴۲ درصد مصرف جهانی است.
از سوی دیگر آمارهای رسمی در ایران نشان می‌دهند بیش از ۶۰ درصد جرائم مرتبط با موادمخدر هستند، بیش از ۶ میلون نفر در این کشور تحت تاثیر مواد مخدر قرار دارند، روزانه ۸ نفر در اثر مواد مخدر جان خود را از دست می دهند، و ۷۰ نفر نیز روزانه به مواد مخدر معتاد می‌شوند.
العربیه به نقل از خبرگزاری حکومتی مهر گزارش داد که آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در حال حاضر کشور ایران یک میلیون و ۳۲۵ هزار معتاد دارد و سالانه بیش از ۵۰۰ تن مواد مخدر در این کشور مصرف می‌شود که البته آمارهای غیر رسمی رقمی بیش از این را نشان می‌دهد.
در گزارشی که توسط معاونت رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران و با کمک کار‌شناسان این حوزه در سال جاری در مورد مواد مخدر و جرائم در ارتباط با آن انجام شده بیانگر این است که مصرف مواد صنعتی از نیم درصد در سال ۸۴ به ۲۶ درصد در سال گذشته رسیده است. از سوی دیگر سن اعتیاد نیز کاهش یافته و زنان در معرض آسیب بیشتری قرار گرفته‌اند و همچنین معضلات بهداشتی اعتیاد به ویژه ابتلا به ایدز نیز نگران کننده است.
افزایش ۱۵ درصدی مرگ زنان در اثر مصرف مواد مخدر
کار‌شناسان امور اجتماعی و آسیب‌شناسان ایرانی معتقدند که سوء مصرف مواد مخدر در کانون آسیب‌های اجتماعی این کشور قرار دارد بنابراین باید برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی مهار اعتیاد در اولویت قرار گیرد.
تحقیقات نشان می‌دهد که در ایران روزانه تقریبا ۸ نفر بر اساس مصرف مواد مخدر جان خود را از دست می دهند، همچنین افزایش ۱۵ درصدی مرگ و میر زنان نیز بر اثر سوء مصرف مواد نسبت به سال ۲۰۱۳ در آمار مشهود است و از سوی دیگر رشد بیش از ۲۵ درصدی مصرف شیشه نیز در سال ۲۰۱۴ مشاهده شده است.
«روزبه کردونی» مدیر کل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی ایران به تحقیق انجام شده در مورد اعتیاد اشاره کرد و گفت: «آمارهای اعلام شده در گزارش در سال ۲۰۱۳ جمع آوری و نهایی شده و هنوز آمار سال ۲۰۱۴ جمع بندی نهایی نشده است.»
کاهش سن اعتیاد در ایران
وی به کاهش سن اعتیاد نیز اشاره کرد و گفت: در حال حاضر میانگین سن معتادان به حدود ۲۰ سال رسیده، یعنی از حدود ۲۳ در سال‌های گذشته به ۲۰ سال کاهش یافته است.
کردونی افزود: «در گزارش جمع آوری شده عدم وجود سیاست گذاری مشخص در حوزه حمایتی و آسیب‌های اجتماعی، نداشتن متولی مشخص در حوزه آسیب‌های اجتماعی، رویکرد صرف سیاسی، امنیتی، قضایی و انتظامی به مسائل در حوزه آسیب‌ها و جدی گرفته نشدن امور اجتماعی به ویژه آسیب‌ها، عدم ارزیابی مستمر طرح‌ها و برنامه‌های اجتماعی، توجه به آسیب دیدگان به جای توجه به آسیب‌ها، عدم ایجاد هماهنگی کامل بین سازمان‌های ارائه کننده خدمات در زمینه حمایتی و آسیب، فقدان برنامه‌ای جامع در زمینه آسیب‌های اجتماعی کشور، عدم توجه کافی به برنامه‌های اجتماع محور منطقه‌ای و محلی و غیره از جمله موارد و مشکلاتی است که درخصوص بحث آسیب‌ها در کشور با آن‌ها مواجه هستی».
روزانه ۷۰ نفر به آمار معتادان اضافه می‌شود
طبق آمار رسمی اعلام شده توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران تعداد معتادان در سال ۲۰۰۸ یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بوده این در حالی است که در سال ۲۰۱۳ تعداد این افراد را یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر اعلام کرده‌اند و چنانچه همین آمار مبنا قرار گیرد باید گفت که طی این سال‌ها به طور متوسط روزانه ۷۰ نفر به آمار معتادان کشور افزوده شده است.
مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مورد آمار مصرف مواد مخدر در جامعه جهانی نیز گفت: «طبق گزارش بدست آمده، آمارهای جهانی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل نشان می‌دهد مصرف تریاک در ایران ۴۵۰ تن معادل ۴۲ درصد مصرف جهانی است و ۱۳ درصد از مصرف کنندگان جهانی تریاک در ایران قرار دارند و بعد از ایران کشورهای اروپایی به جز ترکیه و روسیه با ۹۵ تن، پاکستان و افغانستان با ۸۰ تن، جنوب شرق آسیا با ۷۵ تن، هند با ۶۷ تن، افریقا با۶۰ و روسیه با ۵۸ تن در رتبه‌های بعدی مصرف مواد مخدر قرار دارند.
مصرف روزانه یک و نیم تن مواد مخدر توسط معتادان در ایران
گزارش‌های رسمی بیانگر این است که مصرف سالیانه انواع مواد مخدر در ایران ۵۰۰ تن است به طوری که می‌توان گفت معتادان این کشور روزانه یک و نیم تن مواد مخدر مصرف می‌کنند.
براساس گزارش جمع آوری شده استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی به ترتیب با ۴۰ هزار ، ۲۵ هزار ، ۱۸ هزار نفر بیشترین دستگیر شدگان در کشور داشتند. همچنین درخصوص قاچاقچیان دستگیر شده نیز استان‌های تهران، خراسان جنوبی و خراسان رضوی با دو هزار و ۱۵۰ نفر، یک هزار و ۵۱۲ نفر و یک هزار ۴۲۵ نفر سه استان اصلی در این حوزه بوده‌اند.
همچنین بیشترین توزیع کنندگان دستگیر شده به ترتیب در استان‌های البرز به ۱۱ هزار نفر، تهران ۱۱ هزار نفر و خراسان رضوی با ۶ هزار نفر بودند.
آمار دستگیر شدگان معتاد و مصرف کننده مواد مخدر نشان می‌دهد که استان تهران با ۱۳ هزار ، اصفهان با ۶ هزار و آذربایجان شرقی با ۴ هزار نفر بالا‌ترین آمار دستگیر شده در این حوزه را داشته‌اند.
کاهش چشمگیر دستگیری قاچاقچیان و توزیع کنندگان مواد مخدر
بر اساس گزارش معاونت رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از مجموع ۱۶ میلیون نفری که در طی سه دهه گذشته دستگیر شدند ۴۴ درصد مستقیما مربوط به جرایم مواد مخدر و حدود ۱۹ درصد نیز به طور غیر مستقیم با پدیده اعتیاد و مواد مخدر مرتبط بودند.
آمار سال ۲۰۱۳ نشان می‌دهد که از مجموع بیش از ۲۳۰ هزار دستگیر شده ۵ درصد قاچاقچی، ۲۶ درصد توزیع کننده، ۱۰ درصد حمل کننده، ۴۱ درصد نگهدارنده و ۱۵ درصد معتاد مصرف کننده مواد مخدر بوده‌اند که ۱. ۳ درصد آن را اتباع بیگانه تشکیل داده است.
بررسی و مقایسه این آمار‌ها نشان می‌دهد که نسبت به سال ۲۰۰۸ آمار قاچاقچیان دستگیر شده ۲۵ درصد کاهش، توزیع کنندگان دستگیر شده ۳۲ درصد کاهش، حمل کنندگان ۲۸ درصد کاهش و نگهدارندگان دستگیر شده نیز ۲۷ درصد افزایش داشته است.
ارتباط مستقیم حاشیه نشینی و مواد مخدر
تحقیقات نشان می‌دهد در برخی از مناطق حاشیه‌ای تا بیش از ۴۰ درصد از ساکنان زیر خط فقر مطلق هستند. از سوی دیگر استان‌های دارای بیشترین حاشیه نشینی مانند البرز، خراسان رضوی، همدان، خوزستان، هرمزگان و اطراف تهران هستند که می‌توان احتمال داد یک رابطه منطقی میان استان‌های دارای بیشترین مسئله حاشیه نشینی و استان‌های دارای بیشترین دستگیر شدگان مرتبط با مواد مخدر وجود دارد.
کار‌شناسان معتقدند با توجه به موارد عنوان شده راهبرد اصلی برای کنترل و کاهش مصرف مواد مخدر، تمرکز بر انجام فعالیت‌های فقرزدایی و توانمند سازی و همچنین حمایت‌های اجتماعی از گروه‌های فقیر و محروم در سکونتگاه‌های غیر رسمی است.
تغییر الگوی مصرف مواد مخدر ایرانیان
مدیر کل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی به تغییر الگوی مصرف مواد مخدر به عنوان یک چالش مهم اشاره کرد و گفت: «یکی از اتفاقات مهمی که در مصرف مواد مخدر طی سالیان اخیر رخ داده تغییر الگوی مصرف بوده به طوری که گزارشها نشان می‌دهد آمار کشف کارگاه‌های تولید کننده شیشه نسبت به سال ۲۰۰۸، ۲۸۰ درصد رشد داشته است و مصرف نیم درصد مواد صنعتی نیز از سال ۲۰۰۶ به ۲۶ درصد در سال ۲۰۱۳ رسیده است و همچنین براساس گزارش سازمان ملل ایران به عنوان یکی از ۵ کشور اول مصرف کننده مخدر صنعتی شیشه شناخته شده است.
از سوی دیگر در طول سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ بیش از ۹۸ درصد مواد مخدر صنعتی وارداتی بوده اما اکنون اکثر مواد مخدر صنعتی در کشور تولیدی است و توسط قاچاقچیان به خارج نیز صادر می‌شود. همچنین در سال ۲۰۰۷ تریاک، کراک، هروئین، شیره تریاک، شیشه، حشیش و کوکائین مهم‌ترین مواد مصرفی معتادان بوده در حالی که در سال گذشته مصرف مواد به ترتیب به تریاک، شیشه، کراک، هروئین، حشیش و کوکائین تغییر یافته است.
کردونی در مورد مصرف مواد مخدر در بین کودکان خیابانی در ایران نیز گفت: «تحقیقات انجام شده در این گزارش نشان می‌دهد کودکان خیابانی در مقایسه با افراد دیگر مصرف الکل بالاتری دارند و مواد مصرفی در آن‌ها نیز احتمالا بالا‌تر از جمعیت زیر ۱۸ سال است به طوری که در گزارش به دست آمده ۱۷ درصد کودکان خیابانی حداقل یک بار در عمر مصرف الکل داشته و ۷ درصد کودکان خیابانی حداقل یک بار مصرف یکی از مواد مخدر را تجربه کرده‌اند.»
وی همچنین در مورد کاهش سن مصرف کنندگان مواد مخدر نیز افزود: «براساس گزارش بدست آمده سن شروع مصرف مواد تا سال ۲۰۰۷ از ثبات معناداری بین ۲۳ تا ۲۴ برخوردار بوده است اما طرح ملی شیوع‌شناسی مواد مشخص می‌کند که طی مدت ۶ سال سن مصرف از ۲۴ به ۲۱ رسیده یعنی ۳ سال کاهش داشته است و این خود نگران کننده است.»
افزایش تعداد زنان معتاد
گزارش‌های رسمی بیانگر این است که تعداد زنان معتاد بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳، ۷۳ درصد افزایش داشته است و مسئولین ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز اعلام کردند تعداد زنانی که در اثر سوء مصرف مواد جان خود را از دست دادند سال گذشته نسبت به سال قبل آن ۱۵ درصد رشد داشته است و از سوی دیگر بیشترین زنان معتاد در رده سنی ۲۰ تا ۳۶ سال هستند که اغلب آن‌ها از مواد مخدر تریاک، شیشه، الکل و کراک استفاده می‌کنند و همچنین از هفت هزار و ۳۷۷ زن زندانی در کشور ۶۰ درصد آن‌ها به دلایل مرتبط با جرایم اعتیاد و مواد مخدر به زندان راه پیدا کرده‌اند که بیشتر آن‌ها خود نیز از این مواد استفاده می‌کردند.
برخی آمارهای موجود ایران در مورد مواد مخدر نشان می‌دهد که ۷۵ درصد معتادان این کشور بالای دیپلم بوده و ۶۳ درصد معتادان ایرانی متاهل هستند و از سوی دیگر عامل ۵۰ درصد طلاق‌ها و ۲۰ درصد قتل هاست.
کاهش و کنترل اعتیاد در برنامه وزارت رفاه
مدیر کل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در پایان به راهکارهای مبارزه با مصرف مواد مخدر اشاره کرد و گفت: «با توجه به تغییر الگوی مصرف مواد به سمت صنعتی و شیمیایی در میان اقشار جوان به ویژه دختران و زنان باید با مدیریت مصرف از طریق داروهای ارزان قیمت و در زمانبندی مشخص این پدیده را مهار کرد و همچنین مسئولان و برنامه ریزان با هماهنگی میان دستگاه‌ها و همچنین استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد در عرصه سیاست گذاری و اجرای برنامه‌های درست اقدام کنند».
به گفته وی، معاونت رفاهی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سیاست‌ها و برنامه‌ها و اقدام ملی و منطقه‌ای برای کاهش و کنترل اعتیاد را در دستور کار خود قرار داده تا بتواند نسبت به مهار اعتیاد در میان اقشار مختلف جامعه بویژه جوانان اقدامات لازم را به عمل آورد.
لازم به یادآوری است که ایران همسایه افغانستان یکی از بزرگ‌ترین تولید کنندگان مواد مخدر و مسیرهای ترانزیت آن قرار دارد. به عقیده کار‌شناسان و بطوریکه به نظر می‌رسد مقامات ایرانی اولویتشان کنترل امنیتی جامعه است تا رفاه و بهبود و ایجار اشتغال برای قشر بزرگ جامعه جوان ایران و این خود عاملی است که این قشر بزرگ به سوی مواد مخدر کشیده شوند.
