بر اساس آمار تازه منتشر شده از سوی صندق بین المللی پول، سالانه ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار ایرانی تحصیلکرده کشورشان را ترک می‌کنند. طبق این آمار در سال ۲۰۰۹ ایران به لحاظ مهاجرت نخبگان (فرار مغزها)، مقام اول را در میان ۹۱ کشور در حال توسعه و توسعه نیافته داشته است.
رادیو دویچه وله آلمان طی گزارش مشروحی خبر داد که فرار مغزها و یا خروج نخبگان از ایران رو به افزایش است. به گفته مسئولان دولتی در ایران و همچنین صندوق بین‌المللی پول، ایران مقام اول را در زمینه مهاجرت نخبگان داشته است.
طبق گزارش‌ها، ظرف هشتاد روز ابتدایی سال ۱۳۹۱ در ایران، بیش از هزار جوان ایرانی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفته‌اند.
نیمی از این جوانان ۲۲ ساله بوده و با هزینه شخصی برای ادامه تحصیل از کشور خارج شده‌اند. کشورهای آمریکا، کانادا و بریتانیا هم سه مقصد اصلی این مهاجران بوده است.
طبق آمار صندوق بین المللی پول در سال ۲۰۰۹ ایران به لحاظ مهاجرت نخبگان در میان ۹۱ کشور در حال توسعه و توسعه نیافته مقام اول را داشته است. بر اساس این گزارش سالانه بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار ایرانی تحصیل کرده برای خروج از کشور اقدام می‌کنند.
دلایل مهاجرت نخبگان ایران
سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور ایران چندی پیش اقتصاد متکی به نفت و فضای خاص کشور را دلیل مهاجرت نخبگان دانسته بود. به گفته وی، زمینه‌های مناسب برای جذب نخبگان در ایران وجود ندارد و از این طریق سرمایه‌های هنگفتی هدر می‌رود.
وی معتقد است: «کشوری که پولش را از نفت تامین می‌کند، هیچ زمان نمی‌تواند نخبگان خود را در داخل کشور نگه دارد. جذب و نگه داشتن نخبگان در کشور نیازمند “اقتصاد و فضایی خاص” است. نخبه در اقتصاد متکی به نفت جائی نمی‌یابد و به همین دلیل نخبگان مهاجرت می‌کنند.»
رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم استیضاح شده ایران در زمستان سال ۱۳۹۲ گفته بود که تربیت یک نخبه برای ایران با محاسبات دهه هفتاد شمسی یک میلیون دلار هزینه بر می‌دارد. او گفته بود با حساب خروج سالانه ۱۵۰ هزار نخبه از کشور، ایران ۱۵۰ میلیارد دلار در سال ضرر می‌دهد.»
فرجی دانا فرار مغزها را بزرگترین خسارت کشورهای درحال توسعه خوانده و افزوده بود: «ما فقط در حال نظاره خروج نخبگان از کشور هستیم.»
گزارش بانک جهانی
بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود ضمن بررسی وضع اقتصادی ایران نوشته است: «با وضع اقتصادی موجود در ایران تعجبی ندارد که هر سال حدود ۱۵۰ هزار نفر از جمعیت جوان کشور برای یافتن آینده اقتصادی بهتر به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند. براساس برآوردهای دولت ایران، این کشور باید در ۲ سال آینده حدود ۵/ ۸ میلیون فرصت شغلی ایجاد کند تا به هدف خود در کاهش نرخ بیکاری به ۷ درصد تا سال ۲۰۱۵ دست یابد.»
بیشتر بخوانید: “در جریان اعتراضات ۸۸ تا ۱۰۰ هزار نفر ایران را ترک کردند”
کوچ جوانان تحصیلکرده ایرانی به خارج از کشور در سال‌های اخیر سبب شده است که کشورهای میزبان نخبگان ایرانی از سرمایه گذاری‌های صورت گرفته در داخل ایران سود ببرند.
نخست وزیر کانادا چندی پیش به صراحت اعلام کرد، دولت ایران ما را ۲۵ سال پیشرفت داد، چرا که زمینه مهاجرت هزاران متخصص ایرانی به این کشور را فراهم کرد.
خروج جوانان با استعداد
دکتر منیژه فیروزی، مشاور کمیسیون اجتماعی مجلس به خبرآنلاین می‌گوید: «در کشورهای پیشرفته برای افراد مستعد و تعلیم دیده بهترین امکانات مادی فراهم می‌شود تا آن‌ها هم بتوانند پیشرفت کنند و هم آسایش نسبی داشته باشند. اما در ایران، خودمان زمینه را برای سرکوب و خروج با استعداد‌ترین جوانان کشور فراهم می‌سازیم. این که بگوئیم ما جوانان را با هزینه شخصی خود آن‌ها روانه کشورهای پیشرفته می‌کنیم و در پایان جوانانی متخصص به کشور باز خواهند گشت اغواکننده است.»
نتایج بررسی سالانه نام‌نویسی‌های بین‌المللی دانشگاه‌های آمریکا نشان می‌دهد در سال تحصیلی ۲۰۱۱-۲۰۱۰ حدود ۵ هزار و ۶۲۶ ایرانی در حال تحصیل در این کشور بودند. این رقم نسبت به سال تحصیلی ۲۰۰۹ – ۲۰۱۰ قبل نوزده درصد بیشتر بود.
بر اساس آمار مجلس ایران هم در سال ۱۳۸۹، حدود ۶۰ هزار نخبه ایرانی از ایران مهاجرت کرده‌اند. اغلب این افراد نفرات برتر المپیادهای علمی، نفرات برتر کنکور و یا دانشگاه‌ها بوده‌اند.
براساس این گزارش، ۲۵ درصد از ایرانیان تحصیل کرده، در کشورهای توسعه یافته زندگی می‌کنند. حدود ۴۰ درصد مهاجران را دختران و زنان تشکیل می‌دهند.
